Gluten- jeden z najbardziej kontrowersyjnych składników naszego pożywienia. Wiele osób wyklucza go z diety tylko profilaktycznie. Sporo osób tylko o tym myśli. Czym naprawdę jest ten składnik żywności i czy rzeczywiście jest się czego obawiać? Co to alergia na gluten, nietolerancja, a czym jest nadwrażliwość? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Czym jest gluten i gdzie go można znaleźć?

Gluten to ogólna nazwa dla białek roślinnych pochodzących głównie ze zbóż. Występuje w roślinach, które są bogate w błonnik i składniki odżywcze np. witaminy z grupy B, żelazo, cynk i selen. To właśnie to białko jest odpowiedzialny za smakowitość i puszystość pieczywa. Dodatkowo ma właściwości emulgujące, stabilizujące oraz jest nośnikiem aromatów. Innymi słowy, sprawia, że ciasto jest elastyczne, a powstałe z niego wypieki smaczne, puszyste i wilgotne.

Gluten można znaleźć w:

  • pszenicy i  jej odmianach,
  • życie,
  • jęczmieniu.

Owies, pomimo iż sam w sobie nie zawiera tego składnika żywności, jest nim silnie zanieczyszczony. Wyjątkiem jest tylko czysty certyfikowany.

Można też go znaleźć w produktach wytworzonych z tych zbóż:

  • mąkach,
  • niektórych kaszach (np. mannie, bulgur, kuskusie, pęczaku, perłowej, mazurskiej), 
  • kaszkach błyskawicznych zbożowych i mleczno-zbożowych,
  • płatkach,
  • otrębach i kiełkach,
  • makaronach,
  • kawie zbożowej,
  • ciastach i ciasteczkach,
  • słonych przekąskach i innych wypiekach, 
  • piwie, 
  • płatkach śniadaniowych, 
  • pieczywie.

To białko występuje nie tylko w produktach zbożowych, ale także w wielu innych rodzajach przetworzonej żywności oraz nawet niektórych lekach m.in.:

  • jogurty,
  • parówki, 
  • wędliny, 
  • wyroby garmażeryjne, 
  • majonez, 
  • musztarda, 
  • warzywa w puszkach, 
  • marynaty, 
  • czekolada, 
  • chipsy, 
  • mieszanki przypraw, 
  • kostki bulionowe.

Nietolerancja glutenu

Nietolerancja glutenu, inaczej nazywana celiakią to problem 1% populacji. To białko przyczynia się do zaniku kosmków jelita cienkiego, wypustek błony śluzowej, a ostatecznie ogranicza wchłanianie składników pokarmowych. Jedynym sposobem na zapobiegnięcie tej sytuacji jest ścisła dieta bezglutenowa do końca życia.

Na celiakię mogą wskazywać:

  • biegunka,
  • bóle brzucha,
  • wzdęcia,
  • zmęczenie,
  • apatia,
  • wysypka,
  • bóle głowy,
  • spadek nastroju
  • anemia.

Możemy wyróżnić trzy rodzaje nietolerancji tego składnika żywności:

  1. Pełnoobjawową (jawną, klasyczną) – najczęściej wykrywana u dzieci do drugiego roku życia, objawy: bóle i wzdęcia brzucha, biegunka, utrata masy ciała, niski wzrost, zaburzenia rozwoju dziecka, zmiana uosobienia, depresja i objawy niedoborowe np. anemia.
  2. Skąpoobjawowa (ubogoobjawowa), objawy: podwyższony poziom cholesterolu, afty i wrzodziejące zapalenie jamy ustnej, anemia, niedorozwój szkliwa zębowego, zmęczenie, depresja, zaburzenia neurologiczne, uporczywe bóle głowy, bóle kostne i stawowe.
  3. Ukryta (latentna, utajona) – dotyczy chorych, którzy nie mają uszkodzonych kosmków. Jedynie występują charakterystycznych przeciwciała w krwi. W przyszłości u takich osób może dojść do rozwoju choroby. Objaw: łagodne osłabienie, zapalenie jamy ustnej, utratę masy ciała.

Alergia na gluten

Uczulenie na gluten, mimo iż jest mylone z celiakią, jest inną chorobą. To białko to jeden z najczęstszych alergenów pokarmowych. Od 10% do 25% osób z uczuleniem na żywność wykazuje negatywne reakcje na ten składnik żywności.

Wyróżniamy dwie reakcje alergiczne: natychmiastowa (do dwóch godzin) lub opóźnioną (od kilku godzin do nawet kilku dni).

Reakcja natychmiastowa- objawy:

  • wymioty,
  • biegunka,
  • pokrzywka skórna,
  • wodnisty kał,
  • skurcze oskrzeli
  • zmiany skórne.

Reakcja opóźniona- objawy:

  • biegunka,
  • zaostrzenie atopowego zapalenia skóry.

U dorosłych może też wystąpić rodzaj alergii na gluten pojawiający się w przypadku połączenia diety z tym białkiem i jednoczesnego wysiłku fizycznego.

Nadwrażliwość na gluten

Nadwrażliwość na to białko stwierdza się, gdy badania diagnostyczne wykluczyły celiakie i alergię. Dodatkowo nie występuje zanik kosmków jelitowych, ale wciąż pojawiają się inne objawy.

Symptomy nadwrażliwości:

  • bóle brzucha,
  • wysypka,
  • bóle głowy,
  • zmęczenie,
  • biegunka,
  • wzdęcia,
  • anemia,
  • zaparcia,
  • drętwienie i bolesność kończyn,
  • osłabienie,
  • pieczenie w przełyku, nudności, przelewanie w jelitach, zapalenie języka

Nadwrażliwość na to białko roślinne przez swoje objawy jest często mylona z zespołem jelita drażliwego.

gluten
Gluten możemy znaleźć m.in. w pieczywie.

Dieta bezglutenowa

Ta dieta polega na układaniu swoich posiłków przy całkowitej eliminacji glutenu i produktów, które mogą być nim zanieczyszczone. Produkty bez tego białka są oznakowane logo z przekreślonym kłosem i będą bezpieczne dla osób niemogących spożywać tego składnika pożywienia.

Z tej diety należy całkowicie wyeliminować zboża, za wyjątkiem certyfikowanego owsa, który jest bezpieczny dla ludzi z celiakią, nietolerancją i nadwrażliwością, np. płatki owsiane bezglutenowe. Według Piramidy Zdrowego Żywienia zboża są ważnym składnikiem naszej diety, dlatego należy zastępować je odpowiednimi produktami, będącymi dla ludzi z restrykcjami pokarmowymi głównym źródłem węglowodanów.

Zboża i pseudo zboża „zastępcze”:

  • gryka;
  • ryż;
  • proso;
  • kukurydza;
  • sorgo;
  • tapioka;
  • teff;
  • amarantus;
  • komosa ryżowa (inaczej quinoa). 

Inne produkty niezawierające tego białka to:

  • mięso,
  • ryby,
  • jaja,
  • owoce morza,
  • tłuszcze,
  • warzywa,
  • owoce,
  • rośliny strączkowe,
  • nasiona,
  • orzechy.  

W trakcie stosowania tej diety należy szczególnie uważać, dzieląc z kimś kuchnię. W przypadku silnej nadwrażliwości, alergii lub nietolerancji nawet małe ilości tego białka mogą wywołać niepożądane objawy.

Podsumowanie

Obojętne czy cierpisz na celiakię, alergię czy nadwrażliwość na gluten lekarstwo jest to samo – dieta bezglutenowa. Jedyna różnica w leczeniu to, że przy nietolerancji musimy tę dietę stosować do końca naszego życia, zaś w pozostałych przypadkach może być stosowana czasowo.

Dieta z wyłączeniem glutenu jest ostatnimi czasy bardzo modna. Nie ma jednak sensu, jeśli stosujemy ją bez powodu. Większość ludzi może bez problemu spożywać produkty zawierające gluten. Jeżeli masz wątpliwości i widzisz u siebie objawy wymienione w tym artykule, wybierz się do lekarza, który skieruje cię na badania.

Przeczytaj też „Dieta a młody wygład i 5 związków na niego wpływających/”: https://codzienniefit.com/dieta-a-mlody-wyglad-i-5-zwiazkow-na-niego-wplywajacych/